Websites
De website die u nu bezoekt gaat over het Zeister Historisch Genootschap (ZHG).
Het ZHG is medeoprichter van "Het geheugen van Zeist". Een samenwerkingsverband van een 10-tal Zeister erfgoedpartners, organisaties die 'iets hebben' met de geschiedenis van Zeist. Samen hebben zij, onder aanvoering van het gemeentearchief Zeist een beeldbank en een tekstbank opgericht. Deze zijn te vinden op de site www.geheugenvanzeist.nl. Op deze site vind u een aantal onderwerpen met betrekking tot de geschiedenis van Zeist. Ook vindt u hier ondermeer de reeds gedigitaliseerde bezittingen van het Zeister Historisch Genootschap. Ook de al gedigitaliseerde collecties van het Gemeentearchief Zeist, van de Historische Vereniging Den Dolder en van de stichting Lokaal Austerlitz zijn daar terug te vinden. Op den duur zullen vrijwel alle collecties van deze vier deelnemers worden digitaliseerd.
Maar ook op bv de site hetutrechtsarchief.nl en sites van onze erfgoedpartners zoals bv: stichting-ruijs-archief.nl zijn Zeister zaken te vinden.
Oude Zeister kranten vindt u via geheugenvanzeist.nl en delpher.nl.
Publicaties
Het Zeister Historisch Genootschap heeft een aantal boeken en DVD's uitgegeven over de geschiedenis van Zeist (zie tabblad Publicaties). Ook heeft het ZHG meegewerkt aan een veel boeken over Zeist die verkrijgbaar zijn in de boekhandel. Het gemeentearchief in het gemeentehuis beschikt over tallozel titels die aanwezig zijn in de studiezaal. Op aanvraag zijn daar vrijwel alle boeken die ooit over Zeist verschenen zijn op te vragen en in de studiezaal te bekijken. Eén maal per jaar, in november, organiseerd het ZHG een verkoop van oude boeken en geschriften over Zeist.
Bibliotheek catalogus is op hier op titel of schrijver te doorzoeken; vervang het woord bibliotheek door zoekwoord.
De dinsdagochtend tafel
Vrijwel elke dinsdagochtend kunt u vragen stellen over de geschiedenis van Zeist aan een aantal vrijwilligers van het Zeister Historisch genootschap die aan een grote witte tafel zitten in de hal van het gemeentehuis, voor de studiezaal. U kunt uw vragen ook indienen via
Zeister Straatnamen
Een bekende lokale historicus, Leo Visser, heeft in 1978 een boek geschreven over de straatnamen van Zeist met het motto "Ook straatnamen zijn ook monumenten". De inhoud van zijn boek is inmiddels ook op internet beschikbaar gesteld door het Zeister Historisch Genootschap op de website Het geheugen van Zeist. Zie hier.
Inleidend artikel over de geschiedenis van Zeist
Ontstaan Utrechtse Heuvelrug
In de derde ijstijd (200.000 tot 130.000 jaar geleden) werd een stuwwal gevormd die wij tegenwoordig de Utrechtse Heuvelrug noemen. De rivier de Rijn, die oorspronkelijk naar het noorden stroomde, werd door de stuwwal afgebogen en creëerde een kleigebied ten zuiden ervan. Deze Rijn vormde de noordgrens van het Romeinse Rijk. Bij Bunnik lag een Romeinse vesting Fectio.
In 838 blijkt voor het eerst uit een verkoopakte dat ergens op de scheiding van beide gebieden een nederzetting Zeist (toen nog Seist) is gelegen met op dat moment zes ‘onvrije’ gezinnen. Archeologische vondsten van 300 jaar voor Christus en zelfs nog eerder doen vermoeden dat er ook voor die tijd sprake was van incidentele bewoning op deze flank van de Heuvelrug.
Wording van Zeist
Toen in 1122 de Rijn bij Wijk bij Duurstede werd afgedamd, kon het drassige gebied tussen Wijk en Utrecht ontgonnen worden en ontwikkelde Zeist zich tot een klein dorp met een kerk. De toren van de huidige Oude kerk stamt nog uit die tijd. Vervolgens valt er eeuwenlang weinig te melden afgezien van de aanwezigheid van een drietal Ridderhofsteden (kastelen) in Zeist: Huis Zeist, Blikkenburg en Kersbergen en het feit dat de Bisschop van Utrecht voor het aanvaarden van wereldlijke macht de kerkklok in Zeist moest luiden. Pas als Lodewijk de 14de in 1672 (het rampjaar) twee weken in Zeist verblijft met een leger van 10.000 man is Zeist even aanwezig op de wereldkaart.
Bouw Slot Zeist
Enkele jaren later, rond 1685, bouwt Willem Adriaan van Nassau-Odijk Slot Zeist. Voor de ontwikkeling van Zeist blijkt dit van groot belang. Ook de komst van de Evangelische Broedergemeente in 1746 zet een stempel die heden ten dage nog goed zichtbaar is. In de 19de eeuw zorgen de ambachtslieden van de Broedergemeente voor de eerste industrialisatie in Zeist. Daarnaast heeft de Franse overheersing rond 1800 zijn sporen achtergelaten, zo ontstaat bij het Franse legerkamp aldaar het dorpje Austerlitz.
Buitenplaatsen
Vanaf het begin van de 19de eeuw, met name na het bestraten in 1818, worden langs de Utrechtseweg en de Driebergseweg buitenplaatsen en landgoederen gevestigd die resulteren in Zeist als ‘de Parel van de Stichtse Lustwarande’. In de 18de eeuw waren langs de Amersfoortseweg al enkele zomerverblijven gebouwd. Elders in Zeist komen eveneens diverse buitenplaatsen, bij elkaar ongeveer 70. De werkgelegenheid neemt hierdoor fors toe.
Aanleg van spoor en tram
In 1845 wordt Zeist aangesloten op het spoorwegnet, later in die eeuw wordt Zeist verder ontsloten door goede tram- en verkeerswegen. In 1863 werd de spoorlijn Utrecht-Amersfoort-Zwolle in gebruik genomen, waarbij bij de kruising met de Dolderseweg een halteplaats kwam; het huidige station Den Dolder. In 1898 werd de spoorlijn Den Dolder-Baarn geopend. Naast de ontwikkeling van het toerisme heeft dit alles het ook een gunstig effect op de economische ontwikkeling. De eerste tram Utrecht-Zeist v.v. reed in 1879. Voor Zeist -Driebergen was dit 1882. Vanaf 1901 waren deze lijnen doorgetrokken van het Rond naar het einde van de Slotlaan.
Industrie
In het bijzonder valt de groei van de bestekindustrie op; eerst Gerritsen aan de Karpervijver, later ook Gero en Sola. In de jaren ‘70 van de 20ste eeuw gaat deze industrie echter weer ten onder. Ook in Den Dolder komen er industrieën, waaronder zeepfabriek De Duif, die rond 1920 de grootste werkgever was in de gemeente Zeist. In de tweede helft van de vorige eeuw gaan de zorg en de dienstensector sterk bijdragen aan het instant houden van de Zeister werkgelegenheid.
Bevolking
De bevolking loopt op van 347 inwoners in 1663 en 1674 inwoners in 1800 via 8720 inwoners anno 1900 op tot ongeveer 60.000 inwoners in 1980. De aanleg van diverse villaparken en woonwijken hangt hier sterk mee samen. Huis ter Heide en Bosch en Duin ontstaan dan als villaparken .
De naam Huis ter Heide komt oorspronkelijk van een gelijknamige herberg uit de 17e eeuw.
Het gerecht Den Dolder bestond al in de 13e eeuw maar wordt pas de aanduiding van het huidige dorp toen aan het begin van de 20e eeuw er sprake was van enige industrialisatie aldaar.
Het huidige Zeist
Thans kent Zeist bijna 67.000 inwoners. Vele organisaties hebben er hun landelijk hoofdkantoor (KNVB, WNF, Achmea etc.) en er zijn aansluitingen op zowel de A28 als de A12. Slot Zeist, de gebouwen van de Broedergemeente en tientallen buitenplaatsen zijn nog altijd in volle luister aanwezig.